δεισιδαιμονία

Ο φόβος προς τους δαίμονες (θεούς), η θεοσέβεια· ο φόβος για τις υπερφυσικές δυνάμεις· ο φόβος για τα πονηρά δαιμόνια. Η ύπαρξη δ. είναι συνυφασμένη κυρίως με τις πρώτες φάσεις της ιστορικής διαδρομής του ανθρώπου. Ανάγεται στη συναίσθηση της αδυναμίας του ανθρώπου να ερμηνεύσει με λογικό τρόπο τις αιτίες που υπαγορεύουν την εκδήλωση των διαφόρων φαινομένων της φύσης ή των γεγονότων εκείνων που διαδραματίζουν ρυθμιστικό ή καταλυτικό ρόλο στη ζωή του (όνειρα, ασθένειες, θάνατοι κλπ.). Έτσι, στην ιστορία όλων των λαών συναντάμε την πίστη σε ένα σύνολο δοξασιών που εξηγούν με προλογικό και συμβολικό τρόπο τις ανθρώπινες πράξεις και τα φαινόμενα της φυσικής πραγματικότητας, όπως επίσης και την αδιάσειστη βεβαιότητα ότι ο άνθρωπος μπορεί με ορισμένες μυστηριώδεις ενέργειες (μαγικές πράξεις, ξόρκια κ.ά.) να επηρεάσει την εμφάνιση των υπερφυσικών δυνάμεων του σύμπαντος ή να ελέγξει τη δράση των φυσικών νόμων. Στο πλαίσιο της αντίληψης αυτής για την οργανική σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο του, οι πρωτόγονοι θεωρούσαν ότι τα φυσικά φαινόμενα συνιστούν ορατή έκφραση της βούλησης ή της δύναμης κάποιων θεών ή ότι αποτελούν προμηνύματα της τύχης του ανθρώπου (διοσημίες, αστρολογία κλπ.). Παράλληλα, πίστευαν ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους είναι σε θέση να εξευμενίσουν ή να προκαλέσουν την εμφάνιση των υπερφυσικών εκείνων δυνάμεων που διέπουν τη μοίρα τους. Οι δ. καταπολεμήθηκαν από διαπρεπείς διανοητές όλων των εποχών (Ηράκλειτος, Ξενοφάνης, Θεόφραστος, Πλούταρχος, Πατέρες της Εκκλησίας, Βολτέρος, Καντ κ.ά.) χωρίς ωστόσο αποτέλεσμα, επειδή ακριβώς πηγάζουν από το ανεξάλειπτο και βαθιά ριζωμένο στο ανθρώπινο υποσυνείδητο μεταφυσικό δέος.

* * *

η (AM δεισιδαιμονία) [δεισιδαίμων]

ο φόβος για τους δαίμονες, τα κακά πνεύματα ή για ανεξήγητα φαινόμενα ή συμπτώσεις που θεωρούνται ότι προέρχονται από υπερφυσικές, βλαβερές δυνάμεις

αρχ.

η ευσέβεια, ο σεβασμός προς τους δαίμονες, τους θεούς.